Wednesday, November 26, 2014

Монголын угсаатны зүйн үндэс

Булаг багшийн бичсэн тус өгүүллийг нэтээс оллоо.


Сүүлийн хэдхэн жилд Монголд нийгэм, соёлын антропологийн судалгааны хоёр байгууллага бий болсон нь Монгол улсын их сургуулийн Нийгэм, соёлын антропологийн тэнхим (2006), Шинжлэх ухааны академийн Түүхийн хүрээлэнгийн Угсаатан судлал, нийгэм-соёлын антропологийн салбар (2010) хоёр юм. Эдгээр нь хуучин "Угсаатны зүй"-н тэнхим, тасагт суурилсан тул шинээр үүссэн байгууллага биш юм. Ийнхүү "нэрээ шинэчилсэн" нь 1992 онд Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс (БНМАУ)-ыг Монгол Улс хэмээн өөрчилсөн шиг нийгмийн "дэг журмын өөрчлөлт"-ийг илтгэнэ. Улс нэрээ сольж, социалист үзэл суртал, Зөвлөлтийн нөлөөнөөс салах гэсэнтэй адил зөвлөлтийн загвартай угсаатны зүйгээс илүүтэй Өрнөдийн нийгэм, соёлын антропологид шилжих гэсэн оролдлого болжээ. Энэ явцад өмнөх үеийн угсаатны зүйчдийн нөлөө суларч, Европ, Америк, Японд бэлтгэгдсэн шинэ антропологичдоор хүчээ сэлбэж байна.
Ингэж шинэ чиг хандлага бий болсноор 1920-иод онд үүсч, 1950, 60-аад онд институтчлэгдэж, 1970-1980-аад онд хөгжин цэцэглэж ирсэн Монголын угсаатны зүйн бүхий л үйл явцыг эргэн харах шаардлагатай болж байна. 1990-ээд оны эхээр Монгол Улсын Төв номын сан олон тооны хуучин номоо хэт коммунист, үзэл сурталжсан нэрийдлээр гаргаж хаясан шиг энэ урт хугацаанд туурвисан бүтээлээ түүхийн тоосонд дарах гэж үү? Эсвэл өвөрмөц соёлыг сонирхдог цөөн хэдэн хүнд зориулан нуун дарагдуулсаар байх уу? Харин XX зууны монголын сэхээтнүүдийн хосгүй өвийг бүтээх ажил гэж үзээд олон нийтэд хүргэх хэрэгтэй юү? Энэ бол тулгарч буй гол асуудал юм.
Шүүмжлэлт байр суурьтай Өрнөдийн нийгэм, соёлын антропологид ч үзэл баримтлал, практикийн алдаа дутагдал байсныг колоничлолын дараах үеийн судалгаанд ихээхэн шүүмжилсэн байдаг. Сүүлийн үеийн "Өрнөдийн" антропологийг "колоничлолоос салгах", "дэлхийн антропологи"-ийг дэмжих оролдлого нь Өрнөдийн антропологи дэлхийд тэргүүлж байгаа ч гэлээ монополь биш, тийм байх ч ёсгүй гэдгийг харуулах гэсэн нээлттэй илрэл мөн. Өрнөдийн антропологид олон нийтийн дуу хоолой дутмаг байдаг нь судлаж буй нийгэм, соёлынхоо үйл явцад ихээр "нөлөөлөх" үү, эс бөгөөс "шүүмжлэлт зайгаа" барих уу гэж маргаж ирсэнтэй нь холбоотой. Харин Монголын угсаатны зүй, монголын түүх, нийгэм, эдийн засгийн өөрчлөлт шинэчлэлт, судалгаа сургалтанд голлон оролцох эрхтэй байснаараа ялгаатай юм. Монголын угсаатны зүйчид "нутгийн антропологчид"-ын хувьд түүхч, хэл шинжлэлч болон бусад эрдэмтэдтэй хамтран монгол үндэсний соёлын хил хязгаар, агуулгыг тогтоон тодорхойлж иржээ. Сайнтай ч муутай ч тэд бүтээлээрээ Монголын үндэстэн ястны тухай ойлголтод шууд нөлөөлж, одоо ургийн овог болгон хэрэглэж байгаа "овгийг сэргээн" нэвтрүүлсэн байна. үргэлжлэлийг эндээс үзнэ үү

No comments:

ДУНДАД УЛС ДАХЬ МОНГОЛ УГСАА БОЛОН ХЭЛНИЙ АСУУДАЛ

Кэмбрижийн Их Сургуулийн Нийгмийн антропологийн тэнхимийн багш Урадын Э.Булаг Англи хэлнээс орчуулсан: Ч.Мөнхтуул  ( Миньзу Их Сургууль, Ант...